Winobluszcz pięciolistkowy - opis i charakterystyka pnącza

Winobluszcz pięciolistkowy (Parthenocissus quinquefolia), przez niektórych nazywany dzikim winem, od lat cieszy się ogromną popularnością w polskich ogrodach. To piękne pnącze z rodziny winoroślowatych (Vitaceae) jest cenione za szybki wzrost, dekoracyjne liście i łatwość uprawy. Stanowi również naturalny ekran ochronny, a dzięki odporności na zanieczyszczenia powietrza doskonale nadaje się dla miejskich terenów zielonych. Jak wygląda i jakie wymagania ma winobluszcz pięciolistkowy? Kiedy najlepiej go sadzić? Prezentujemy najważniejsze informacje dotyczące tego wyjątkowego pnącza. Zapraszamy!

Winobluszcz pięciolistkowy - co to za pnącze?

Choć winobluszcz pięciolistkowy w naturze rośnie głównie w Ameryce Środkowej - we wschodniej części Ameryki Północnej, na południu Kanady - to możemy natknąć się na niego we wszystkich ogrodach świata. To popularne pnącze ma silne pędy, które cechuje szybki wzrost - od 1 do 2 m rocznie. Tak dynamiczne tempo zawdzięcza specjalnym wąskom z okrągłymi przylgami na końcach, które nieco przypominają przyssawki. Dzięki temu winobluszcz potrafi wspinać się niezwykle wysoko, spokojnie osiągając od 6 do 12 metrów długości, a w naturalnych warunkach dorasta do nawet 20 m. Przy pomocy czepnych wąsów bardzo łatwo porasta zróżnicowane powierzchnie: od drewna, aż po tynk czy cegłę, nie wymagając przy tym dodatkowych podpór. Dlatego idealnie nadaje się do obsadzania altan, pergoli, ogrodzeń czy elewacji budynków.

Swoją urodę winobluszcz pięciolistkowy zawdzięcza dłoniastym liściom składającym się z 5 eliptycznych listków. Posiadają one charakterystyczne brzegi z wyraźnymi karbowaniami lub ostro zakończonymi ząbkami. W sezonie letnim blaszka liściowa ma zielony kolor, podczas gdy od spodu jest szara lub biała z jasnozielonymi refleksami. Natomiast jesienią liście przebarwiają się pięknie na głęboki, ciemnoczerwony kolor. Wraz z końcem października stopniowo opadają, odsłaniając smukłe, wijące się pędy. Dzięki temu, choć winobluszcz pięciolistkowy zimą traci wszystkie liście, to jego zdrewniałe łodygi zdobią mury, pergole i ogrodzenia przez cały rok.

Czas kwitnienia dzikiego wina przypada na lipiec. Wówczas na jego pędach pojawiają się bardzo delikatne, pięciopłatkowe kwiaty w zielonym odcieniu układające się w niewielkie baldachimy. Każdy kwiat ma po 5 pręcików, które wystają zza brzegów kielicha. Choć kwiaty są niepozorne, to wydzielany przez nie nektar skutecznie przyciąga pszczoły i inne owady zapylające. Winobluszcz owocuje w drugiej połowie września. Jego jagody są koralikowate, drobne (ok. 7 mm średnicy) i trujące dla ludzi. Owoce wyróżnia fioletowo-granatowy kolor, a ich powierzchnię pokrywa woskowaty, łatwo ścieralny nalot o sinym zabarwieniu.

Winobluszcz pięciolistkowy występuje w kilku odmianach, które różnią się między sobą siłą wzrostu, kształtem czy kolorem liści. Do najbardziej rozpoznawalnych możemy zaliczyć m.in. odmianę “Engelmannii”. Posiada ona niewielkie, gęsto osadzone liście oraz mocne pnącza, dzięki czemu doskonale wspina się po gładkich powierzchniach. Popularnością cieszy się również odmiana “Yellow Wall', której liście mienią się na żółto w sezonie, a także “Red Wall” przebarwiająca się na intensywną czerwień. Na szczególną uwagę zasługuje polska odmiana “Troki” o bardzo dużych, błyszczących świeżą zielenią liściach, które jesienią przechodzą w purpurę. Ponadto, charakteryzuje się szybkim wzrostem i wysoką odpornością na czynniki atmosferyczne, dlatego dobrze znosi mrozy.

Jakie są wymagania glebowe winobluszczu pięciolistkowego?

Winobluszcz pięciolistkowy jest prostym w uprawie pnączem, które ma stosunkowo niewielkie wymagania glebowe. Najlepsze warunki dla jego wzrostu zapewniają żyzne lub średnio-żyzne gleby, lecz bardzo dobrze odnajduje się również w przeciętnej ziemi. Winobluszcz nie lubi terenów piaszczystych, podmokłych i okresowo zalewanych, dlatego warto sadzić go w przepuszczalnym podłożu o umiarkowanej wilgotności. Bardzo dobrze czuje się w glebach o lekko kwaśnym lub zasadowym pH. Dla winobluszczu pięciolistkowego idealne będą słoneczne lub półcieniste stanowiska, na których zachwyca przepięknymi, jesiennymi przebarwieniami. Choć może być uprawiany w cieniu, to zwykle nie osiąga wtedy tak intensywnych barw.

Dzikie wino cechuje się wysoką odpornością na negatywne czynniki środowiskowe, takie jak mróz, susza czy zanieczyszczenia powietrza. Dzięki temu można je uprawiać nie tylko w przydomowych ogrodach, ale również w parkach publicznych, zieleńcach czy w osiedlowej zieleni. Dobrze radzi sobie również obsadzane przy ulicach czy obiektach użyteczności publicznej, skutecznie oczyszczając powietrze ze spalin i zanieczyszczeń. Winobluszcz pięciolistkowy jest ceniony także za swoje bujne pędy. Obfita szata roślinna skutecznie pochłania hałas, zapobiega nadmiernemu nagrzewaniu się budynków latem i zapewnia naturalną barierę przed wiatrem, co jest przydatne zwłaszcza w warunkach miejskich i przemysłowych.

Kiedy i jak sadzić winobluszcz pięciolistkowy?

Łatwa uprawa, niskie wymagania glebowe i wysoka odporność na warunki atmosferyczne mają znaczny wpływ na popularność winobluszczu pięciolistkowego. Kiedy go sadzić? Najlepiej w okresie od wczesnej wiosny aż do jesieni, gdy temperatury są łagodniejsze, co sprzyja prawidłowego ukorzenieniu. Można go uprawiać zarówno z sadzonek doniczkowych, jak i z odkrytym systemem korzeniowym. Przez pierwsze kilka miesięcy po posadzeniu roślinę należy regularnie podlewać, rano lub wieczorem. Później wystarczy jedynie sporadyczne nawadnianie, gdyż to silnie ukorzenione pnącze wyjątkowo dobrze znosi niedobory wody. Jednakże w okresie przedłużających się susz powinniśmy zapewnić mu dodatkową ilość wody.

Ze względu na szybki wzrost winobluszcz należy sadzić w 1- lub 2-metrowych odstępach. Rozstaw możemy jednak zmniejszyć do 70-80 cm, co pomoże szybciej uzyskać gęste zazielenie. Warto przy tym pamiętać, że ze względu na wysoką ekspansywność roślina wymaga regularnego cięcia. Winobluszcz najlepiej przycinać wczesną wiosną, przed rozpoczęciem okresu wegetacyjnego. Pnącze możemy skrócić nawet przy samej ziemi - zanim się obejrzymy, a pięknie odbije i szybko wypuści nowe pędy.

Jeśli chcemy posadzić winobluszcz pięciolistkowy na piaszczystym podłożu, dobrym wyborem będzie przekopanie ziemi z obornikiem i kompostem. Z kolei gliniastą glebę należy spulchnić, aby poprawić jej przepuszczalność i drenaż. Można to osiągnąć, dodając do niej piasek, torf czy kompost. Natomiast dojrzałe pnącza mają mniejsze wymagania glebowe. Jednakże, jeśli uprawiamy winobluszcz na półcienistych stanowiskach oraz w lżejszej i mniej żyznej ziemi, zalecane jest dodatkowe nawożenie. W zależności od fazy wzrostu możemy wykorzystać nawóz z większą zawartością azotu w NPK (wiosną, od kwietnia do maja) lub nawóz wieloskładnikowy o zrównoważonym składzie (wczesnym latem). Natomiast pnączy rosnących na żyznych glebach i słonecznych stanowiskach nie trzeba dodatkowo dokarmiać.

Winobluszcz pięciolistkowy zimą nie potrzebuje specjalnej pielęgnacji. Dzięki mrozoodporności roślina dobrze znosi niskie temperatury, przez co nie wymaga przygotowywania kopczyków, ściółkowania czy osłaniania pędów. Nawet jeśli dozna jakichś uszkodzeń, to i tak bardzo szybko odbije od korzenia czy podstawy.

Winobluszcz pięciolistkowy - jak rozmnożyć?

Rozmnażanie winobluszczu pięciolistkowego jest bardzo proste. Jak rozmnożyć tę roślinę? Do wyboru mamy kilka metod. W pierwszej z nich wystarczy przysypać pędy ziemią ogrodową, aby pobudzić ukorzenienie rośliny. W celu uzyskania większej stabilności, warto dodatkowo położyć płaski kamień. W następnym roku pęd powinien wytworzyć korzenie, a wtedy będzie gotowy do oddzielenia od rośliny matecznej i przesadzenia w docelowe miejsce.

Drugą popularną metodę rozmnażania stanowi pobieranie sadzonek pędowych. Wraz z nastaniem jesieni mierzące 15-20 cm pędy są pobierane, a następnie przenoszone do donic wypełnionych ziemią, czyli mieszanką żyznej gleby i piachu. Przed nastaniem zimy i mrozów sadzonki umieszcza się w chłodniejszych pomieszczeniach, aby uchronić je przed zamarzaniem i zapewnić odpowiednią wilgotność podłoża. Wczesną wiosną można przenieść je z powrotem na zewnątrz, np. do ogródka lub pod osłonę, a jesienią - posadzić na ostatecznym stanowisku.

Winobluszcz pięciolistkowy - naturalna ochrona i ozdoba w jednym

Winobluszcz pięciolistkowy od wieków zachwyca gęstą szatą liściową i jesiennymi przebarwieniami, co w połączeniu z niewielkimi wymaganiami glebowymi czyni z niego popularne pnącze w ogrodach i zieleni publicznej. Obsadzany na budynkach, altanach czy pergolach pięknie się prezentuje przez cały rok, wprowadzając do kompozycji naturalny, dziki akcent. Natomiast na drzewach zwraca uwagę imponującymi rozmiarami, a jego malownicze pędy oplatają pień niczym zielony wodospad, stopniowo pnący się ku górze.

Ponadto, winobluszcz doskonale chroni budynki przed wilgocią, wiatrem i nadmiernym nagrzewaniem latem. Jako naturalny ekran ochronny skutecznie oddziela przestrzeń mieszkalną od hałaśliwych czy zanieczyszczonych obszarów. Dzięki łatwej uprawie może stać się częścią praktycznie każdego ogrodu, ciesząc oko zimą i zapewniając odrobinę chłodnego cienia w upalne dni.